Biliyorum siyasal “geyiklerden” her konuya teşne TV yorumcularından, belediyelerin akıl almaz yatırımlarını dinlemekten bıktınız. İnanın ben de yazmaktan bıktım. Çok bunaldım. Ama ne yaparsınız, büyük şair Fuzuli’nin dediği gibi; “Söylesem tesiri yok, sussam gönül razı değil."
***
Çok seveceğinizi sandığım ‘berceste’lerden bir demet sunmak istiyorum. Bilindiği gibi “berceste” sözlükte; sağlam, lâtif, seçme anlamlarına geliyor. Edebiyatta anlamı ise; kolaylıkla hatırda kalabilen ve fakat derin anlam içeren sözler. “Bir kitaplık laf!” denir ya, bunun gibi bir şey olsa gerek…
***
Lafa da Fuzuli’nin bir bercestesi ile başladım. İsterseniz devam edelim. Mesela; Ziya Paşa’nın; “Aslı kötü olana asalet mi verir hiç üniforma/Altın işlemeli palan vursan eşek yine eşektir.” Anlamına gelen:
Bed asla necâbet mi verir hiç üniforma
Zerduz palan ursan eşek yine eşektir
***
“Çingenenin yiğidi, yiğitlikten söz ederken, hırsızlığını anlatırmış” anlamına gelen;
Şecaat arz ederken merd-i kıpti, sirkatin söylermiş
***
Şeyhülislam Mehmet Bahâi Efendinin; “Bana zındık diyende biraz iman olsa; putuma karışan bari Müslüman olsa” biçiminde açıklayabileceğimiz;
Bana zındık diyende biraz iman olsa
Putuma dahleden bari müselmân olsa
***
Bercestelerin güzel ve yaygın bilinen örnekleri ile devam edelim… Mesela Hayâlî’nin; “Cihanı süsleyen (Allah) her zaman ve mekanda mevcuttur. Tıpkı balıkların denizi bilmedikleri gibi (İnsanlarda) bilmezler” anlamına gelen;
Cihân-ârâ cihan içindedir, ârâyı bilmezler.
Ol mâhiler ki deryâiçredir, deryâyı bilmezler
***
“Ben ne söylüyorum tanburam ne çalıyor” sözleriyle açıklaya bileceğimiz;
Men çe gûyem /Tamburam çe zened (guyed)
***
İşte size bir berceste daha;
Tâhir efendi bana kelp demiş
İltifatı bu sözde zâhirdir
Mâliki mezhebim benim. Zirâ
İtikâdımcakelptâhirdir
“Tahir efendi bana köpek demiş. Bunu iltifat kabul ederim. Çünkü; Mâliki mezhebindenim. Mezhebime göre köpek temizdir.” Mısraların sözlük anlamı yaklaşık böyle ama müthiş bir sanat var son mısrada. “İnancım odur ki; köpek olan ben değil, Tahir efendidir.”
***
Âsafınmikdârını bilmez Süleymân olmayan/Bilmez insan kadrini âlemde insan olmayan” (Ziya Paşa)
“Süleyman Peygamber (gibi emelleri) olmayan, Âsaf'ın(Âsaf gibi bir vezirin) değerini bilemez; bu âlemde kendisiinsan olmayan, insanın kadrini bilemez.”
***
Bakınız; Mevlâna ne diyor:
Nice insanlar gördüm, üzerinde elbisesi yok
Nice elbiseler gördüm, içinde insan yok
***
Mevlana’ya ait olduğu söylenen bir berceste ile devam edelim;
Hani derler ya bir lafa bakarım laf mı diye
Bir de söyleyene bakarım adam mı diye
***
Çeşm-i insâf gibi kâmile mîzân olmaz
Kişi noksanını bilmek gibi irfân olmaz (Tâlib)
***
Çok da mağrûr olma kim meyhâne-i ikbâlde
Biz hezârân mest-i mağrûrunhumârın görmüşüz (Nâbî)
***
Son berceste de Talaslı Sıdıka anadan:
“Pişir pişir söyle sözün
İçerisinde ham bulunur.”