Yamula Barajı’nın (Kayseri) su seviyesi düşünce eski Çevril Mahallesi ortaya çıkmış. Prof. Dr. Erdal Yılmaz (ERÜ);“Yaz aylarında tarımsal sulama olduğu için su seviyesinde azalmalar görülüyor. Yine son zamanlarda küresel ısınma ve buharlaşmanın etkisiyle su kayıpları söz konusu”, demiş. (Basından)
***
Anlaşılan Hocamızın Yamula’nın işlevine tam vakıf değil.Olabilir… Kusura kalmazsa bazı anımsatmalar yapacağım. Hocamız, suyun azalmasını, ağırlıklı olarak tarımsal sulamaya bağlıyor. Sulamanın da buharlaşmanın da mutlaka etkisi var ama “küresel ışımanın” etkisini nasıl ölçmüş bilemiyorum. Onu da genel anlamda, bir faraziye olarak söylemiş olsa gerek.Hocamızın yanıltan şu:Gövdeden sulama yapılmamakta… Mansaptan yapılmakta. Kayseri ricali de bu yanlışlığı yapıyor.
***
Yamula’nın işlevi enerji ve sulama… Su ürünleri ve su sporları tali iş. Aslında sulama öncelikli amaçtı ama nedense, takdim tehir yaptılar, enerji öne çıktı… Tabii, bunda İşletici Şirket’in etkisi oldu mu? Bilemiyorum.
***
YİD modeli ile yapılan bir proje. İşleticisi de, yüzde 98’e yakın hissesi Aydıner (Ayen Enerji) ailesine ait Kayseri Elektrik Üretim A.Ş..2005 yılından beri elektrik üretimi yapmakta. “Ayrıcalık süresi”20 yıl olup 2025 yılında sona erecek, tesisler “bedelsiz” kamuya devredilecek.
***
Kayıt düşmek babında bazı teknik bilgiler vereceğim. Umarım sıkılmazsınız:Rezervuarlı santral olması nedeniyle, üretim programı DSİ tarafından yapılmakta. O nedenle, şartlara göre zaman zaman hedeflenen üretimin üzerine çıkılabilmekte. Zaman zaman aksi de gerçekleşmekte… Son yıllara baktığımızda istenene ulaşılamadığını söyleyebiliriz.
***
Güvenilir elektrik üretimi 310 milyon kWh civarında verilmekte, projede… Sekonderüretimkatkısıyla bu üretim 420 milyon kWh’e ulaşabilmekte. Bunun aşıldığı yıl da oldu…
***
2022 yılının “Ocak-Haziran” (2. Dönem) döneminde 65 milyon kWh elektrik üretilmiş. Çok düşük… Mesela, 2021’in aynı dönemindeki üretim 124 milyon kWh olmuş. 2022’nin aynı döneminin iki katı… 2021’in birinci döneminde (Ocak-Haziran) üretim ise 31 milyon kWh. 2021 toplamı ise 155 milyon kWh. Güvenilir üretimin yarısı.Bu yılsonunda da çok farklı olacağını sanmıyorum.
***
Değerli Hocam, bunda muhtemelen havza yağış rejimindeki olumsuzluklar ve/veya elektrik talep düşüklüğüetkili olmuştur. Ama göl altında kalan yapıların açığa çıkmasını “yağış rejiminin”stabilolmayışı ile alakalı olduğunu rahat söyleyebiliriz.
***
Değerli hocam, Yamula bağlamına küçük sulamaların (gövden motopomplarla vs. çekilen) bunda etkisi pek yoktur… Biz biliyoruz ki, orta ve doğu Kızılırmak havzasının yağış rejimi çok sıkıntılı. O nedenle de, Hocamızın ilgi alanına giren su ürünleri üretimi ve deniz sporlarında bu husus dikkate alınmalı.
***
Soru şu: Ya bir de pompaj(110 bin hektar)ve gövde (1.200 ha.,Dadağı/tünel)sulaması yapılsaydıelektrik üretimi ne olurdu? Asıl sorulması gereken bu. Acaba, sulamaların gecikmesi kimin işine yarar? Sulama (pompaj ve gövde)ile elektrik üretimi arasında doğrusal bir ilişki var mı?Meslekten olduğu için Taner Yıldız’a hep sordum ama yanıt alamadım.
***
Demem o ki, şuanda, baraj gövdesindeki suyun azaltılmasında sulamanın hiç mi hiç etkisi yok, şayet pompaj ve gövde sulaması yapılmıyorsa. Bildiğim kadarı ile hiç yapılmıyor hatta pompaj sulaması iletim hatlarına çivi bile çakılmadı.
İşin özeti şu: Üç türlü sulama söz konusu, Yamula’da... Mansap, pompaj ve gövde sulaması… Mansap sulaması, türbinlerde elektriğe çevrilen ve yatağa bırakılan su ile yapılıyor. Bunun gövdede ki su ile doğrudan ilgisi yok. Elektrik üretildiği sürece akan su da kaçınılmaz. Bu suyu vermezseniz yatak kurur ve mansabındakiBayramhacılı HES su bulamaz… İşte bu su ile 6.500 hektara yakın bir alan sulanıyor.
Sanırım,yaklaşık 1 200 hektarlık gövde sulaması (Dadağı) buna ilave olursa Kayseri için, 7.700 hektarlık bir sulama söz konusu… Demek ki; yaklaşık 120 bin hektarlık sulama alanının yüzde 15’i Kayseri’ye ait. Geri kalan 110 bin hektarlık alan Yozgat, Nevşehir ve Kırşehir’e ait…
***
Asıl sulanacak alan burası… Buranın iletim, dağıtım ve terfi hatları proje ihalesi, beş yıl kadar önce yapılmıştı. Sanırım proje bitti. Peki, kazma ne zaman vurulur? Hele bir 2025 yılı gelsin bakalım? Allah ömür verirse o zaman görüşürüz…
***
Bu işin enerji ve sulama yanı… Bir de, gelecekte Kayseri’nin içme suyu ihtiyacı var? İşte size bulunmaz bir kaynak. Bunun için yapılması gereken şu. Çok yazdım bir kez daha tekrarlayayım: Büyükşehir Belediyesi, Bakanlık nezdinde, şimdiden harekete geçip, “2025 sonrası için barajın Kayseri’nin içme suyu amacıyla kendilerine devrini” istemeli.
***
Bu gerçekleşirse sulama yine yapılır ve içme suyu temin edilir. Elektrik için de, mesela “puant/pik” santral görevi yapar. Aslında bu barajın, elektrik bağlamında amacının“puant/pik” santral olarak düşünüldüğünü hatırlatmak isterim. Sanırım, sonra, bu bölgede böyle bir santrala ihtiyaç olmadığı gerekçesiyle normal elektrik üretimine tahsis edildi.
***
Memduh Başkanım, henüz vakit varken hemen harekete geçiniz, hükümet nezdinde. Yoksa,2025’te tekrar ihaleye çıkıldığında, sonrası dirhem içme suyu alamazsınız bu barajdan… Önemli bir fırsatı kaçırırsınız. Benden bir kez daha uyarması.
