2013 YILINDA BAŞLAYAN
ÖZELLEŞTİRME İLE
32 ŞİRKETE VERİLDİ!
Hükümet 2013 yılında başlattığı özelleştirme furyasıyla Türkiye çapında elektrik dağıtım ve pazarlama işini 32 şirkete verdi. Hükümet enerji piyasasında yaptığı bir değişiklikle hem kayıp kaçak oranını düşürmeyi hem vatandaşa daha ucuza elektrik satmayı hem de 12,7 milyar dolar elde etmeyi planlıyordu. Gelinen süreçte ne elektrik vatandaşa ucuz ve kaliteli sunuluyor ne de devlet planladığı gibi 12,7 milyar dolar elde etti. Sadece özel şirketler zengin oldu.
TÜRKİYE GENELİNDE BİR TEK
KCETAŞ ÖZELLEŞTİRİLMEDİ!
2013 yılında Türkiye genelinde elektrik dağıtım ve pazarlama işi 32 firmaya verilirken Kayseri ve Civarı Türk Anonim Şirketi kendi bünyesinde kurduğu Yonca A.Ş. ile hem hisselerin çoğunluğunun Büyükşehir Belediyesi’nde kalmasını sağladı hem de yasa düzenleme gereği pazarlama işini de yine kendi bünyesinde kurduğu KEPSAŞ’a verdi. Böylelikle Kayseri ve Civarı Türk Anonim Şirketi bu özelleştirme furyasından kurtulmuş oldu.
Peş peşe gelen elektrik ve doğalgaz kesintileri…
Vatandaşı ve sanayiciyi çileden çıkaran yüksek fatura bedelleri Türkiye’de 2013 yılında enerji sektöründe başlatılan özelleştirme furyasının ne getirip ne götürdüğü konusunun tartışmasını başlattı…
Hükümet 2013 yılında EPDK yasasında yaptığı bir değişiklikle Türkiye genelinde ki enerjinin pazarlamasını özelleştirme kararı aldı… Hükümetin amacı bu yolla hem kayıp kaçak oranını düşürmek hem özel şirketler aracılığıyla daha ucuza ve daha kaliteli elektrik hizmeti sunmak ve ayrıca da yapacağı bu özelleştirme yoluyla 12,7 milyar dolar gelir elde etmekti…
Bu düşünceden hareketle peş peşe özelleştirmeler başladı…
Hükümete yakın holding ve şirketler Türkiye’nin ayrı ayrı bölgelerinde ki elektrik pazarlama işini aldı…
Peki, Türkiye’nin elektrik enerjisini pazarlayan kim bu şirketler dersiniz?
Gelin bunu tek tek ele alalım…
CENGİZ HOLDİNG
VE KOLİN HOLDİNG…
Muhalefetin “Beşli çete” olarak tanımladığı bu beşli yapının akla gelen ilk iki ismi Cengiz Holding ve Kolin Holding…
Cengiz’in “C”si ile Kolin’in “K”sinin oluşturduğu CK Enerji’ye ait üç ayrı elektrik dağıtım şirketleri var…
Bunlardan biri BEDAŞ… Dağıtım alanı İstanbul Avrupa yakası… Diğeri Akdeniz EDAŞ… Dağıtım alanı Antalya, Isparta ve Burdur… Üçüncüsü de Çamlıbel EDAŞ Tokat, Yozgat ve Sivas bölgesinin dağıtım işini yapıyor…
Isparta bu şirketlerin dağıtım alanı içinde… Isparta dört gün boyunca kışın ortasında kara ve soğuğa gömüldü… Altyapı yetersizdi… İktidara göre özelleştirmenin temel amaçlarından biri özelleştirme yoluyla daha ucuza ve daha kaliteli hizmet sunulması hedefleniyordu… Oysa karşı karşıya geldiğimiz tablo hiç de öyle değil…
Ayrıca Cengiz ve Kolin Holding enerji alanı dışında Türkiye’de kamudan en fazla ihale alan 5 şirketten ikisi…
2014-2021 yılları arasında kamudan 2,3 milyar liralık 37 ihale aldılar. Ayrıca Kuzey Marmara Otoyolunu inşa eden konsorsiyumun da bir parçası. Otoyol İstanbul da ki kar yağışında da tıpkı Isparta’da yaşanan rezaletin benzeri kullanılamaz hale gelmişti. Cengiz Holding ayrıca Alarko ile birlikte Meram Elektrik Dağıtım Şirketi’ne de (MEDAŞ) sahip.
ENERJİSA…
Özelleştirme de öne çıkan bir başka şirkette, ENERJİSA… Sabancı Holding’e bağlı. Ortağı da Alman EON… AYEDAŞ, Başkent AYEDAŞ ve Toroslar AYEDAŞ’a sahip…
İstanbul’un Anadolu Yakası Bartın, Zonguldak, Karabük, Kastamonu, Çankırı, Ankara, Kırıkkale, Mersin, Adana, Osmaniye, Hatay, Kilis ve Gaziantep’in elektriğini dağıtıyor… ENERJİSA, sadece 2020 yılında 1 milyar 134 milyon lira hisse sahiplerine kar payı dağıttı…
ÇALIK HOLDİNG…
Sahibi malum Malatyalı iş insanı Ahmet Çalık… Ahmet Çalık adını biz ilk olarak Sabah Grubu’nun satın alınması sürecinde duyduk… Ayrıca servetini vergi cennetlerine akıttığı iddialarıyla da gündeme gelmişti… Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın damadı Beraat Albayrak, Enerji Bakanı olmadan önce Çalık Holding’in CEO’luğunu da yürütüyordu… Görevi taa 2013 yılına kadar sürdü…
Aynı yıl özelleştirme furyasıyla birlikte Çalık Holding’de Aras ve Yeşilırmak Elektrik Dağıtım işini aldı… Yeşilırmak Edaş’ın Dağıtım Şirketinin alanı, Çorum, Sinop, Samsun ve Amasya… Diğeri de Aras Edaş… Faaliyet alanı Erzincan, Bayburt, Erzurum, Kars, Ardahan, Ağrı ve Iğdır… Aras Edaş’ta Çalık’ın bir de tanıdık ortağı var… Kiler Holding, AKP Bitlis Milletvekili Vahit Kiler, Şirketin Yönetim Kurulu Başkan Vekili…
LİMAK…
Bir başka dağıtım şirketi de LİMAK Holding… Beşli Grupta adı anılan başka bir holding… Sahibi Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı Nihat Özdemir… Onunda bir elektrik dağıtım şirketi var… Aslında 2013 yılında Cengiz ve Kolin ile birlikte hareket ediyordu… Sonra ortaklıktan ayrıldı. Şimdi elinde ki elektrik dağıtım şirketi LİMAK ENERJİ… Dağıtım Alanı Bursa, Çanakkale ve Balıkesir…
LİMAK Holding’in gündeme gelen son projesi Çanakkale Köprüsü… Köprüden geçiş 15 Avro ve artı KDV olarak açıklanmıştı… Köprüye 11 yıl boyunca işletecek şirkete bir de hazine garantisi verilmişti… Şirkete yılık 190 milyon Avro ödenmesi bekleniyor…
EKSİM HOLDİNG…
Eksim Holding’de Dicle Edaş Firmasının sahibi. Ş.Urfa, Batman, Mardin, Diyarbakır ve Siirt’e elektrik dağıtıyor… Şirketin eski patronu Abdullah Tirmikli 2018 yılında öldü… Tirmikli 17-25 Aralık yolsuzluk iddiaları sırasında adı gündeme gelmiş, Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın da kızına burs verdiği iddiası ortaya atılmıştı…
TÜRKERLER
HOLDİNG…
Türkerler Holding… Sahibi Kazım Türker… İstanbul Zincirlikuyu’da ki bir gökdelen inşaatına izin alabilmek için TÜRGEV ile birlikte bir İmam Hatip Lisesi yaptırdığı ortaya çıkmıştı… Mardin’de ki okulun açılışını Cumhurbaşkanı Erdoğan’a yaptırmıştı…
Şirket Şehir Hastaneleri ihalesinde de öne çıkıyor… Ankara, İzmir ve Kocaeli’de ki şehir hastanelerinde de bu holding üstlendi… Ancak 7 yıldır hiçbirini, teslim edemedi…
Türkerler Holding’inde bir elektrik dağıtım şirketi var… Vangölü Vedaş… Bitlis, Hakkari ve Van’da elektrik dağıtım işi yapıyor…
İÇ İÇTAŞ
HOLDİNG…
İbrahim Çeçen’e ait, İÇ İÇTAŞ Holding, TREDAŞ’ın sahibi… Edirne, Tekirdağ ve Kırklareli’ne elektrik dağıtım işi yapıyor…
İbrahim Çeçen’in bir başka işi de, Kütahya’da ki Zafer Havaalanı işi… 2021’de Zafer Havaalanını 23 bin kişi kullandı… Devletin verdiği garanti ise 1 milyon 317 bin 733 yolcu idi. Açıldığından beri zarar eden Zafer Hava Limanı için hazine İÇ İÇTAŞ’a 2044 yılına kadar 196 milyon Avro ödemesi bekleniyor…
AYDEM ENERJİ…
Yine Elektrik Dağıtımında öne çıkan bir başka elektrik dağıtım şirketi de Aydem Enerji, eski adıyla Bereket Enerji… Aydem Enerji’nin iki dağıtım elektrik şirketi var… Gediz ve Aydem Edaş… Bu şirketlerin faaliyet alanı İzmir, Aydın, Manisa, Muğla ve Denizli… Şirketin Yönetim Kurulu Başkanı Ceyhan Saldanlı… Aydem Enerji, kamudan en çok elektrik ihalesi alan ikinci şirket…2014-2020 yılları arasında 2,4 milyar liralık 585 ihale aldı…
KAZANCI HOLDİNG…
Kazancı Holding’de birden fazla elektrik dağıtım şirketine sahip… Çoruh ve Fırat Edaş… Faaliyet alanları Giresun Trabzon, Gümüşhane, Rize, Artvin, Malatya ve Elazığ, Tunceli ve Bingöl… Şirket, Aksa Enerji adı altında faaliyet gösteriyorlar…
ZORLU HOLDİNG…
Zorlu Holding’in de Zorlu Enerji adı altında bir enerji şirketi var… Bilecik, Kütahya, Uşak Afyon ve Eskişehir’de faaliyet gösteren Osmangazi Edaş’a sahip… Kısa adı DEDAŞ…
AKKÖK HOLDİNG…
Akkök Holding’de sahip olduğu Kocaeli, Sakarya, Düzce ve Bolu’ya elektrik sağlayan Sakarya Elektrik’in sahibi…
KİPAŞ Holding’in sahip olduğu Akedaş’da K.Maraş ve Adıyaman’da faaliyet gösteriyor…
Görüldüğü gibi Türkiye’nin enerji pazarlama işini ele geçiren şirketler bölgelere göre enerji işini paylaşmışlar…
Hepsi de hükümete yakın isimler…
Sadece enerji işi yapmıyorlar… Yol, köprü, hava alanı ve hastane gibi köklü işler de yapıyorlar…
Hükümetin 2013 yılında enerji dağıtım ve pazarlama işini özelleştirme başlattığında temel hedefi, devletin elinde hantal olarak kalan elektrik dağıtım ve pazarlama işini özelleştirerek, hem kayıp kaçak oranını düşürmek, hem vatandaşa kesintisiz da daha kaliteli ucuz elektrik temin etmek hem de bu özelleştirme yoluyla devlete 12,7 milyar Dolar gelir elde etmekti…
Peki aradan geçen 9 yılda bu hedeflere ulaşılabildi mi dersiniz?
Her şeyden önce vatandaşa ve sanayiciye ucuz ve kesintisiz kaliteli elektrik hizmeti sunulduğu kabul edilemez…
Yaşananlar ortada!
Elektrik faturaları cep yakıyor…
İsyan ettiriyor…
İYİ Parti Grup Başkanvekili Erhan Usta, TBMM’de düzenlediği basın toplantısında, “Burada amaç şuydu, bu dağıtım şirketleri verimli çalışacak devlet verimli çalışamıyor, kayıp kaçak düşürülecek, yatırım yapacaklar ve millete daha ucuz elektrik verilecekti. Ama gelinen nokta tam bir fiyasko ve tam bir soyguna dönüşmüş durumda” dedi.
Elektrik Üretim A.Ş. bir kamu kuruluşu…
Özel şirketlere sattığı elektriğe yüzde 34 oranında zam yaptı…2022’de sattığı elektrik birim fiyatı kilovat saati 31.86 kuruş…
Özel dağıtım şirketleri de sanayiye yüzde 129, ticarethanelere yüzde 125 hanelere yüzde 50 zam yaptı… Haneler de ki 210 kilovat saatin üzerinde ki harcamalara ise zam yüzde 127 oranında oldu.
Erhan Usta, 2020 yılında 7 milyar TL olan toplam dağıtım bedeli 2021 yılında 22.3 milyar TL’ye yükseldi. Bu fatura kimin üzerinde biniyor, vatandaşın üzerine biniyor. Dolara ve enflasyona endekslenmiş durumda” diyor.
Şirketler 31.86 kuruşa aldığı elektriği 137 kuruşa hanelere satıyor. Yani aldığının 4.3 katına satıyor. O da 210 kilovat saatin altında kullanılanlara uygulanan tarife. 210 kilovat saat sınırını aşanlara bu tutar 206 kuruş oluyor. Bu da satın aldığı ücretin 6.4 katı demektir.
EMO Yönetim Kurulu Üyesi Mehmet Özdağ, “Biz bugüne kadar faturalarımızla söz konusu şirketlerin yönetim ve denetim giderleri, adı altında söz konusu tercüme giderleri hukuk giderleri insan kaynakları giderleri ve finansal risklerinin tüm giderlerine kadar hepsini biz ödüyoruz” diyor.
Özelleştirmede ilk adım 2013 yılında atıldı. Türkiye 21 bölgeye bölündü. Her bölge için bir dağıtım şirketi kuruldu. 2014’te Türkiye’de elektrik özelleştirme süreci tamamlanmış oldu. 21 Bölgede ki özelleştirmeleri alan firmaların tamamı hükümete yakın şirketler oldu…
Onlar zenginleştikçe zenginleşti… Servetlerine servet kattılar… Üstelik devlete 1019 verilerine göre bu şirketlerin devlete olan borçları 12 milyar dolar düzeyinde… Oysa devlet bu özelleştirme furyasından 12,7 milyar dolar gelir elde etmeyi planlamıştı… Üstelik bu holdinglere zaman zaman vergi affı bile getirildi…
Bu furyadan kim kazançlı çıktı dersiniz?
Durum ortada…
Çizdiğimiz bu tablodan yola çıkarak bir de kısa adı KCETAŞ olan Kayseri ve Civarı Türk Anonim Şirketi’nin durumuna bakmak lazım…
Malum KCETAŞ, Atatürk’ün talimatıyla 1926 yılında kurulmuştu… O tarihten bugüne kadar KCETAŞ epeyi süreçler geçirdi, şimdi bunları tek tek anlatmaya gerek yok… Madem konumuz özelleştirme furyası, KCETAŞ’ın da yaşadığı bu özelleştirme sürecinde başından geçenlerden bahsetmekte yarar var… KCETAŞ, özelleştirme furyasını son derece ince hamlelerle atlatmayı başardı… KCETAŞ rahmetli Niyazi Bahçecioğlu zamanında 1990 yılında imzalanan 70 yıllık imtiyaz sözleşmesiyle KCETAŞ’ın geleceğini kurtarmış oldu… O gün Tiyatro Salonunda düzenlenen imza törenini dün gibi hatırlarım… ANAP iktidarı dönemiydi… Rahmetli Özal’da bu şirketlerin bir an önce özelleştirilmesi için dayatıyor, aksi taktirde imtiyaz sözleşmelerini imzalamayacağı tehdidinde bulunuyordu… Şehir Tiyatrosu’nda düzenlenen imza töreninde dönemin Enerji Bakanı Fahrettin Kurt, “Sayın Başkan siz özelleştirme sürecini Kayseri kurnazlığıyla Belediyenin şirketlerini ortak ederek çok zekice geçiştirdiniz, bunun farkında olmadığımızı sanmayın” diye takılmıştı… Bakan Fahrettin Kurt doğru söylüyordu, BEF ve birkaç küçük belediye ortak edilerek bir de mevcut Cıngıllıoğlu ailesinin ortaklığı korunarak o özelleştirme furyası atlatılmış, çoğunluk hisse belediyenin uhdesinde kalmıştı…
KCETAŞ için daha sonra bir mahsuplaşma krizi yaşanmış ve uzun uğraşlar sonucu dönemin Büyükşehir Belediye Başkanı ve aynı zamanda KCETAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Mehmet Özhaseki ile dönemin Enerji Bakanı Taner Yıldız’ın gayretiyle o mahsuplaşma krizi de bertaraf edilmişti…
Yukarıda uzun uzadıya anlattığımız hükümetin 2013 tarihinde başlattığı EPDK piyasasında ki yeni düzenleme süreci de başarıyla atlatıldı… Mevcut ortakların dışında YONCA Şirketi kuruldu, yetkili sendika Tes-İş’te ortak edilerek 2013’te başlayan özelleştirme furyasından kurtulmuş oldu… Yasa gereği pazarlama işi de KEPSAŞ’a verilmiş oldu…
Eğer bu akıllı hamleler yapılmamış olsaydı KCETAŞ’ta bugün çok farklı konumlar da olabilirdi…
KCETAŞ bir tek Kayseri Elektrik Üretim A.Ş.’de kötü bir sınav verdi… Sermaye artışına kadar hep KCETAŞ’ın nakdi parasını kullanan KCETAŞ maalesef Yamula Barajı elektrik üretiminde bugün sadece yüzde 3,5’luk bir sermayeyle temsil ediliyor… Bir zamanlar Demir Enerji’nin taşeron firması şimdi Yamula Elektrik Üretim A.Ş.’nin sadece yüzde 3,5’luk bir hissedarı… Gerisi AYEN Enerji’nin… Neyse bu konu ayrı bir konu, üzerinde uzun uzun durulması gerekiyor…
