Brezilya dizlerine dönen bizim “televizyon yayınları” serisinin son bölümüne geldik… Bu bölümde, kısaca, “ulusal yayın” bağlanmamızın öyküsünden kısaca söz edeceğim… Bir yandan “paket yayın” devam ederken diğer yandan da, Koramaz Dağına, TRT verici istasyonunun yapımı sürüyordu… Projeler ve ihale TRT tarafından yapılmıştı… Elektrik Şirketi sadece “lojistik destek” veriyordu projeye…
***
O günün şartlarında o tesisler oraya nasıl yapıldı? Anlaşılır gibi değil… Yol yok, bel yok; elektrik yok, su yok… İncin top oynuyor… Ölsen, aylar sonrası izine rastlarlar… Dozerlerle “ham yol” açtırdık… Menfezler, dolgular yaptırttık…
***
Bir kamyon ve arazi vitesli bir araç çıkabilir hale getirdik… Menfezleri, “Avşar Ahmet ağa” diye bilinen Ahmet Köker abimiz yapmıştı… Bir dönem CHP Milletvekilliği yapan Mehmet Köker’in kardeşi idi…
***
Ahmet abi, yer-içer, yedirir-içirir bir adamdı… Umuru hariciye görmüştü… İki de bir, Muhasebe Müdürümüz Zeki abinin yanına gelir, ağlar sızlardı; “Zeki be, ‘bo…larınıdöküyüm’ ben battım… Biraz zam ver, biraz fazla para ver… Ne çimento koymuşlar ne kum… Alıp alıpgötürmüş çobanlar!” diye… Öyle ya, kuş uçmaz kervan geçmez yerde ne şantiye kurulur ve ne de bekçi bırakılabilirdi…
***
Asıl şantiye tepedeydi ve yüklenicisi gerekli önlemleri almıştı… İnanın, bu adam bu işi burada yapabilirse helal olsun derdim… Dozerle açılan, yılankavi yoldan kamyonlarla kereste, kum, taş çakıl, demir vs çekilir; tankerlerle su taşınırdı…
***
Düşüne biliyor musunuz, 1974 Kayseri şartlarında Koramaz’a, yüz metreye yakın bir televizyon anten kulesi, binalar ve müştemilatı yapılıyor… Kule önce, yanılmıyorsam, yüz yirmi metre falan planlanmıştı… Sonra doksan küsura düşürdüler… Yarıya yakını “kayar kalıp sistemi” ile yapılan beton blok, mütebakisi çelik konstrüksiyondu…
***
Biz de Şirket olarak, “ham yolun” ve diğer lojistik hizmetlerin dışında, Bünyan-Kayseri enerji hattının Mercimek Dağı’na denk gelen kısmına, bir kule tipi ayırma merkezi yaptık, buradan bir kol alıp tesislere elektrik hattı çektik…
***
Bununla ilgili; “1. TRT Kayseri TV verici istasyonu enerji tesislerinin yapılması ile ilgili TRT Genel Müdürlüğünden Kayseri Belediye Başkanlığına gönderilen 24.1.1975 gün ve TM/099-14-4/215-001766 sayılı yazı ve ekleri olan projeler incelendi. İşin tamamlanabilmesi için 350 000,- TL ilave para gerekli olduğu, adı geçen tesisin tamamlanabilmesi için Genel Kurul’dan sarf yetkisi istenmesi” için 6 Şubat 1975 tarih ve 32 noluMüdürler Kurulu kararı alındı… Bir ay sonra toplanan genel kurulda “oluru” çıktı. Belediye Başkanı Niyazi Bey idi…
***
31,5 kV olarak tasarlanan hattın “buz yükü”, daha sonra ülkemizde kabul edilen “buz yükü” değerlerine yakın bir değer alınmıştı… Bir mühendisin nasıl “davranması” gerektiğini o projede görmüştüm… Resmi kabullerin dışında karar almıştı müellif… Müellif de SİMEL Şirketi’nden Elk. Y. Müh. Cezmi Sağlam idi.
***
Cezmi Abi, bu proje ile bizlere örnek olmuştu. Bir mühendisin, gerektiğinde, yönetmelikler dışına çıkıp, gerekli güvenlik şartlarını göz ardı etmeden, nasıl davranılacağını öğretmişti bizlere. Sağlam, Yaşar Koçoğlu’nun iyi arkadaşı idi. Yaşar Abi de çok kaliteli bir mühendis… Ondan da çok şey öğrendim.
***
Oldukça nitelikli ve fakültelerde örnek olarak gösterilebilecek projeye sonraları ulaşamadım… Arazi çok sarp olduğu için “cıvatalı” projelendirildi, montaj yerinde yapıldı… Hat, önce dikine çıkar, bir noktada “some” yapar ve oradan tesislerin trafo binasına yönelir…
***
Müellif, projede çok farklı buz yükü almıştı. Bunun ne anlama geldiğini, takip eden yıllarda, Kahramanmaraş Ziyarettepe’de, şartnamenin öngördüğü “buz yüküne” göre yapılan, 154 kV’luk enerji nakil hattının nasıl iskambil kağıdı gibi yıkıldığını görünce daha iyi anlamıştım.
***
“Sürgülü hesap cetveli” ile hesap yapan mühendis kuşağının son temsilcileri idi Sağlamlar,Koçoğulları. Bizler, bir/iki kuşak sonrayız. Aristo marka, sürgülü hesap cetvelimi hâlâ saklarım. Son sınıfta, kollu “facit” marka hesap makinesi ile tanıştık. Bir devrim idi adeta. Mezun olduğumuzda, elektronik hesap makineleri yeni çıkmıştı.
***
O hattı yapan, Elektrik Şirket’in tüm ustalarını saygı ile anıyorum… Üstün bir gayret göstermişlerdi hattın yapımında… Sırtlarında taşıdılar, demonte edilmiş cıvatalı direk parçalarını. Direkleri Elektrik Şirketi’nin demir atölyesinde imal etmiştik.
***
Verici de TRT’nin teknisyenleri dururdu yaz kış… Bazen kışın, günlerce aşağıya inemezlerdi… Önceden depolarlardı yiyeceklerini, içeceklerini… Çoğu zaman Ankara ile irtibatlarını biz sağlardık… Şimdi durum nedir? Bilmiyorum…
***
Yıllar yıllar oldu gitmeyeli… Ben İletişim Fakültesi’ninyerinde olsam, öğrencileri ve tabi öğretim üyelerini götürürüm oralara; hangi şartlar altında yayın yapıldığını gösterirdim… Dile kolay, 40 yıl öncesi, o tesislerin nasıl yapıldığını da…
***
22.12.1974 günü Kayseri Koramazvericisi merkez televizyon şebekesine katıldı yani ulusal sisteme bağlandı. Artık yayınları canlı seyreder olduk… Enerjiyi de dizel-jeneratör grubundan temin ediyorlardı… Daha henüz bizim enerji hattımız bitmemişti…
***
Evet. Rahmetli Başkan Mehmet Çalık ile başlayan “televizyon yayını”hikayemiz, Niyazi Bey ile noktalandı… Tabii bu hikaye de, Kayseri’yi kendileri ile başlatanlara ithaf olunur…
***
Özel televizyonları da başkası yazsın…
