Kayseri (merkez) imar planlarına değineceğim. Başkan merhum Mehmet Çalık dönemi ile ilgili bir anekdotu vereceğim. Önce bazı bilgiler vereyim. Kayseri imar tarihinde, Albert Gabriel’in, mevcudu tespit eden bir çalışması var. Buna ne kadar, imar planlaması ya da imar planı denir, bilemiyorum…
***
İlk İmar Planı, Vali ve Belediye Başkanı merhum Nazmi Toker (1932-1936) zamanına denk gelir… Tarihi de 1932… Toker, tüm uygulamalarını bu plan öngörülerine göre yaptığı, anlaşılmakta. Bu, literatürde Çaylak Planı olarak geçer.
Müellifi de, hemşerimiz, “İmar Mühendisi” Burhanettin Çaylak. Bu konuda, Prof. Dr. Suat Çabuk Hocamızın yazdığı; “Kayseri’nin Cumhuriyet Dönemindeki İlk Kent Düzenlemesi: 1933 Çaylak Planı” başlıklı makalesi taktire şayan; tavsiye ederiz. (http://jfa.arch.metu.edu.tr/archive/0258-5316/2012/cilt29/sayi_2/63-87.pdf)
***
Planda, “Kayseri için sıfırdan bir hâlihazır harita hazırlamamıştır. Hâlihazır harita, Jean S. Euthychides tarafından 1882 yılında çizilmiştir (Eravşar, 2000, 337). Euthychides haritasından yararlanan Mühendis Süreyya 1923 yılında kentin hâlihazır haritasını yeniden çizmiştir. Albert Gabriel, Euthychides ve Süreyya haritalarından yararlanarak 1931 yılında Kayseri Anıtları Haritası’nı oluşturmuştur”. (Suat Çabuk).
***
“Tek Parti”nin simgesi Toker’e saldırırlar, onu küçültmek için; “bastonunu dokundurduğu yeri yıktırtırdı!” türünden uydurma kent tarihi yazarlar. Sanki şimdi, “tek parti dönemi” yok. Çok merak ediyorum: “Tek Parti İktidarı”nı yazanlar, bu dönemi nasıl yazacak? Öyle ya, başına buyruk bir adam ne diye imar planı yaptırtır ki?
Anlaşılan Toker, bazı uygulamalarda, aşırıya da kaçmış olabilir. İstisnasız, hangi başkan aşırıya kaçmadı ki? Hepsinin, olumsuz imzasını görürsünüz bu kentte. O nedenle uyarıyoruz Palancıoğlu Başkanı; sakın ola ki, Dedeman Ortaokulu’nun bulunduğu adaya, sakın ola ki, yeraltı otoparkı yaptırtmayın. Çözdük sanırsınız ama mevcut düğüme bir düğüm daha atarsınız. “Çözdükçe düğümlersiniz!”. Kent merkezine asla yeni bir katlı ya da yeraltı otoparkı yaptırtmayın.
***
Dönelim konumuza: “Pek çok yayında Kayseri’nin kent planlama tarihinin başlangıcı 1945 yılı olarak gösterilir. …Ord. Prof. Dr. Gustav Oelsner ve Doçent Kemal Ahmet Aru’nun birlikte yapmış oldukları 1945 onaylı kent planının yapısal kurgusu ve kent biçimlenişine etkisi düşünüldüğünde, bu değerlendirmenin doğru olduğu sanılır. Oysa önceki belgeler incelendiğinde, daha farklı sonuçlara ulaşılmaktadır”. (Suat Çabuk).
***
Rahmetli Osman Kavuncu ve ondan sonra gelenler, “Oeisner-Aru” planını uygulamışlar. 1970’lerin başına kadar. İşte, bu uzun girişten sonra vereceğim anekdotu, Çalık döneminde, Belediye İmar Müdürlüğü yapan İnş. Y. Müh. Mehmet Ali Hasnalbant anlattı. Bunu vermeyi bir borç bildim. Zira, ben de Y. Mimar Yavuz Taşçı’nın hazırladığı İmar ve Nazım İmar Planının, ihalesinin, merhum Niyazi Bahçecioğlu dönemine denk geldiğini yazıp çizmiştim. Demek ki, bunun bir evveli varmış. O nedenle, dostum, arkadaşım Hasnalbant’a teşekkür ediyorum.
***
1970’in başlarında, Adalet Partisi’nin bazı yerel ileri gelenlerinin Çalık’ın arası açılmaya başlamıştı. Çalık’ı, kendi partisi içinden de yıpratmaya başladılar. Nitekim, bu didişme sonunda, kaybetmesinin mümkün olmadığı bir noktada, Çalık’ın, aday olmasını engellediler. Merhum Hacı Mustafa Ömerli’yi aday gösterdiler.
Buna kızan Çalık da bağımsız aday oldu. Aldığı oy ile partisi kaybetti. Merhum Niyazi Bahçecioğlu, aradan sıyrıldı çıktı. Hakkı teslim etmek gerekir. Anımsadığım kadarı ile Çalık’ın yanında ikisi de merhum Avukat Mehmet Güçlü ve Eczacı Nuh Mehmet Kaşıkçı gibi çok az bir AP’li kalmıştı. Neyse, hikaye uzun…
***
O yıllarda, merhum Hayrettin Nakipoğlu İmar ve İskan Bakanı… O yıllarda, belediyelerin imar planlarını Bakanlık hazırlardı. “Çalık’ın cahil olduğu, başına buyruk davrandığı, bildiğinden şaşmadığı, şehri mahvettiği !” gibi gerekçelerle, aleyhine çalışmalar başlamıştı. Benim de ilk mühendislik yıllarıma rastlar bu dönem (1969). Kanalizasyonu ve Yeraltı Çarşısı’na engel olmak istediler. Nakipoğlu da Çalık’ı engellemek için her şeyi yapıyordu.
***
İşte bu günlerde, 1970 sonu ya da 1971 başı olabilir, Bakanlık, Belediyeye danışmadan, resen, Kayseri’nin nazım ve imar planını ihale ediyor. İhaleyi de o günlerde Konya’nın imar planını yapan Y. Mim. Yavuz Taşçı kazanıyor. Hasnalbant’ın ifadesi ile, ihale bedeli 200 ya da 250 bin lira… Çalık buna şiddetle karşı çıkıyor. 100 metrekarelik bir dairenin 100 bin lira ettiği bir ortamda, bu denli bir imar planı, nasıl bu fiyata yapılır, bunda bir bit yeniği var!”, diyor.
***
Nihayet, Kayseri Valisi, çalışmaların kapsamını anlatan bir toplantı düzenliyor, İl Özel İdaresi’nde... Toplantıya Belediye adına Başkan ve Hasnalbant katılıyor. Hızlı Adalet Partili, dönemin Sanayi Odası Başkanı da katılıyor.
Çalık endişelerini anlatıyor; “bu paraya yapılan plandan hayır gelmez. Ben belediye olarak, beş milyon vereyim, ciddi bir çalışma yapılsın!”, diyor. Oda başkanı karşı çıkıyor ve şu lafı ediyor: “Sayın Valim, işte bunların, kağnı var dünyalarında, uçağı istemezler!”, diyor. Bunun üzerine Başkan; Hasnalbant’a; “Hadi gidelim Ali Bey… Burası bize göre değil!”, diyor. İzin isteyip, ayrılıyor.
***
Niyazi Bey döneminde biten ve uygulanan Nazım İmar Planı ve İmar Planı’nın hikayesi böyle başlamış. Sonuç malum; karakolda bitmiş ve yeniden ihale yapılmıştı. Hasnalbant böyle anlattı. Ya da telefonda anlatılanlardan aklımda kalan bu. Yok, yanlış anlama varsa, Nalbant’a ve muhataplara, konuyu bilenlere köşem açık.