İlk söyleyen kim? Bilmiyorum… Yaygın kullanılmaya başladı; “İzahı olmayanın mizahı olur!”. Sakın ola ki, “suya sabuna dokunan” mizah yapmayın… Yoksa, “Vay bana ördek dedin!”, sözü ile karşılaşıp, enseye bir tokat yiyebilirsiniz. Bazen de kendinizi, “Sansaryan Hanı”nda bulursunuz…
***
Mesela, TÜİK’in “yüzde 1” diye açıkladığı enflasyon oranına göre emekliler yüzde 11, işçi ve Bağ-Kur’lu yüzde 15 zam aldı. Yeniden değerlendirme oranı ise, yüzde 43 oldu…
***
Bir emekli, aldığı yüzde 15 zam karşılığında, aldığı kamusal hizmetleri yüzde 43 zamlı ödeyecek. Bunun bir izahı olmalı? Yoksa mizahı olur. Yani, “kamu alacağına şahin, vereceğine karga!”
***
Mesela, yaşanan açlık psikolojikmiş. El hak, doğru söze ne denir… “Açım!”, diyenler önce bir psikoloğa gitsinler.
***
Mesela, YİD modeli ile yapılan Kuzey Marmara Otoyolu geçişlerine enflasyon üzerinde zam yapıldı. Sayıştay raporlarına yansıyan gelişmeyi aktaran CHP Genel Başkan Yardımcısı Yavuzyılmaz artışın 1 Ocak’ta yürürlüğe girdiğini söyledi; “Garanti araç geçiş sayısını 136 milyon artırarak 2025’te 344 milyona çıkardılar. Fatura yine vatandaşa çıkacak. Türkiye’deki tüm araçlar 22 kez geçse de garanti edilen geçiş sayısı tutmuyor”, dedi.
***
Bunun da bir izahı olmalı. Ülkemizde ki tüm araçların 22 kez geçeceğini okuyunca aklıma ünlü hikaye geldi, bilirsiniz Deli Dumrul… Zamanında bir yiğit yaşarmış, adı da Deli Dumrul’muş. Kuru bir dere üstüne köprü yaptırtmış. Geçenden otuz akçe, geçmeyenden de döve döve kırk akçe almaya başlamış. Neden diye sorana da kahramanlığını öne sürermiş.
***
Dedim ya, “izahı olmayanını mizahı olur”. Mesela, sırada bizim hafif raylı sistem var… Tramvayımızın fizibilitesini yapan firma, ilk etap (17,5 km, OSB-Doğu Garajı) için yolcu taşıma kapasitesini şöyle veriyor:
- Başlangıç – Bitiş: 2003-2010
- Yolcu Taşıma Kapasitesi: Tek Yönde 13,000 yolcu/saat (2020)
***
Bunun anlamı şu; proje 2003’te başlayacak, 2010’da bitecek ve 2020 sonuna gelindiğinde; “tek yönde, saatte 13 bin yolcu taşınacak”. Yok, bunun bir başka izahı varsa, anlatsınlar. Öyle ya, mega projelere aklım ermez. Ama dört işlemi az çok yaparım.
***
Peki, bu projeye Şehir Hastanesi, İLDEM, Cemil Baba ve Anayurt ilave olmasına rağmen, basına düşen habere göre, 2024 sonunda, toplam 56 milyon 700 bin yolcu taşınmış. Yanlış hesaplamadıysa, günde 18 saat çalışma esasına göre, “saatte tek yönde 4.315 yolcu” düşüyor.
***
Dört güzergah ilaveye rağmen, 13 bin yolcunun, yarısına bile ulaşılamamış, 2024 sonunda. Bunun da bir izahı olmalı. Yoksa, mühendislik öğrenimi yapanlar bilir… Bitirme projelerinde “sabunlama yapılır”: O zaman hesap makinesi falan yok. Hesapları ya elle ya da sürgülü hesap cetveli ile yapacaksınız…
***
Sonucu bir türlü tutturamazsınız… Uğraşırsınız, uğraşırsınız yine de tutmaz. Bunun üzerine, rakamlar üzerinde oynarsınız, tıpkı TÜİK gibi… Sonucu yazarsınız… Hoca nereden yapacak baştan sona hesabı, sürgülü hesap cetveli ile. İşte biz buna, “sabunlama” derdik.
***
Acaba; hafif raylı sistem yapılması kafaya kondu da, 2003 yılında, bunun “yapılabilir” yani “fizibil” çıkması için, saatte tek yönde, en az 13 bin yolcu sayısı verilmesin? Zira, bir ulaşım sisteminde, hafif raylı sistemi seçecekseniz, asgari ölçü bu… Altında kalırsanız, diğer ulaşım sistemleri seçeceksiniz… Sonra bu rakam, 10 bine falan düşürüldü, bakanlıkça…
***
Bizimkisi devekuşuna benzediği için “ne kuş, ne deve” hesabı, bazen “tramvay”, bazen “hafif raylı sistem” diyorum.
***
İşte, kapatılan DPT bu ölçüyü bildiği için Kayseri Hafif Raylı Sistemine izin vermiyordu. Bakmayın siz, merhum Niyazi Bey de yapacaktı, diyenlere. Ona da Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) izin vermezdi. Sonra, dediler ki,” Bürokratik vesayet bize köstek olmak için izin vermiyor!” Oysa, işin aslı buydu.
***
Abdullah Bey’in Başbakanlığında, DPT “by-pass” edildi, Yüksek Planlama Kurulu (YPK) izin verdi Kayseri tramvayına…
***
Şimdi gelelim Kartal’a yapılacak üç katlı kavşağa. Proje buzdolabına mı kondu, tozlu rafa mı kaldırıldı; yoksa ihalesi yapıldı mı? Bilmiyorum. 2024 yılı başında, “Büyükşehir Belediyesi, Başkan Dr. Memduh Büyükkılıç’ın talimatlarıyla günde 120 bin aracın geçtiği, pik saatlerde saatte zaman zaman 8 bin 500 aracın geçiş yaptığı Kartal Kavşağı’nda yeni projeyi hayata geçiriyor.”
***
Haber böyle veriliyor, Büyükşehir Web Sitesi’nde… Demek ki proje, başkanın talimatı ile başlamış.
Ben de yazmıştım; “Amma da sabunlamışsınız ha!”. Öyle ya, “izahı olmayanın mizahı mizahı olur!”
***
Zira, 2023 sonunda, otomobilden, traktöre kadar, Kayseri’de, toplam 449.474 araç var. Günde, bu aracın dörtte biri, bu kavşaktan geçmez. Pik saatte ise, 8 bin 500 aracın geçmesi de mümkün değil. Eminim, bu projeyi yapan firma, sabunlamış, “fizibil” yani “yapılabilir” çıkması için.
***
Tanıtım toplantısına ben de katılmıştım. Palancıoğlu Başkanım yoktu nedense… Kim bilir belki de karşı bu projeye… Katılanlardan birisi sordu; “Peki, abi burayı durmadan geçtik. Meydan ne olacak?”. Kısa bir sessizlik… Bir ses yükseldi; “Oraya da üç katlı kavşak yaparız.”
***
Başkan da bana iltifat etti; yüzüme, “Çarşı her şeye karşı!”, dedi. Dedim ya; “İzahı olmayanın mizahı olur!”