Kim ne derse desin; “mutluluk kanalları” ne kadar mutluluk dağıtmaya devam ederse etsin, ülkenin iki temel sorunu var Hukuk ve Ekonomi… Bunlardan, “İSO 500” çalışmaları bunun ekonomi yanına parmak basıyor. Biz de bu konuya dikkat çekmeye devam edeceğiz. Bakalım, TOBB ve bağlı odalar ne zaman değerlendirecekler. Yoksa, onlar da mı; “mutluluk kanallarını” seyrediyor?
***
Kredi faiz oranlarındaki artış ve krediye erişimde sıkılaşma sonucu sanayinin kredi kullanımındaki büyüme de beklendiği gibi yavaşlamış bulunuyor. Sanayi kuruluşlarının net işletme sermayesi ihtiyaçlarını ise daha çok diğer borçlar ile karşıladığını söyleyebiliriz.
***
Sanayicinin devreden KDV sorunu devam etmekte. 2024 yılında İSO 500’ün devreden KDV yükü yüzde 26,9 oranında artarak 85 milyar liraya yaklaşmış bulunuyor.
***
Özellikle enflasyonun yüksek seyrettiği dönemlerde, devreden KDV sorunu firmalarımızın nakit akışı açısından daha önemli bir yük haline geliyor.
***
İşin çarpıcı ya da acı yanı şu: Reel büyüme, kârlılık, finansman giderleri gibi birçok parametrede sanayici, 2024’te en zorlu yıllarından birini yaşadı. Sanayi devlerinin finansman giderlerinin faaliyet kârına oranı 2023’te yüzde 56.9’du. Bu oran 2024’te yüzde 96.6’ya kadar çıktı.
***
Başka bir anlatımla, Büyük sanayi kuruluşlarının, 2024 kârı 640.8 milyar lira oldu. Bu kârın yüzde 96.6’sı ise finansman giderlerine harcandı. Böylece sanayicinin yatırıma ayırabileceği 618.9 milyar lira faize gitti.
***
Finansman giderleri yüzde 16 ile enflasyonun oldukça altında bir artış kaydederek 619 milyar TL’ye yükseliyor. Buna karşılık satışlardaki zayıf seyir ve yükselen maliyetlerin etkisiyle faaliyet kârı yüzde 31,6’lık sert bir düşüşle 641 milyar TL’ye geriledi.
***
2024’te bir önceki yıla göre özkaynaklar yüzde 31,6 artarken toplam borçlar yüzde 45,1 ile daha yüksek oranda artış kaydetti.
***
Üretimden satışlar reel olarak yüzde 3,4 gerilemiş bulunuyor. Böylece 2022’de yüzde 4,2, 2023’te yüzde 5,2 olan üretimden satışlardaki reel düşüş üst üste üçüncü yıldır devam ediyor. Bu, sanayimizin içinden geçtiği ağır koşulları gösteriyor.
***
Üretimden satışlar açısından bakacak olursak; ilk 10 şirketin İSO 500’deki ağırlığının yüzde 25’e yakın olduğu görülüyor. İlk 50 kuruluşun uzun yıllardır yüzde 50 bandında seyreden ağırlığı ise 2024 yılında da sürüyor. Bu durum ölçek ekonomisinin önemini ortaya koyuyor.
***
İSO 500 ihracat performansına baktığımızda Türkiye’nin toplam ihracatı içindeki ağırlığını koruduğunu görüyoruz. Türkiye’nin ihracatı 2024 yılında yüzde 2,4 ile ılımlı bir artış göstererek 261,8 milyar dolara yükseldi.
***
İSO 500, sanayi ihracatı içindeki payına baktığımızda da Türkiye’nin ihracat performansı açısından önemli bir ağırlığa sahip bulunduğunu söyleyebiliriz. 2024 yılında İSO 500’ün Türkiye “sanayi ihracatı” içindeki payı yüzde 38,3 ile yüzde 40 bandına yakın seyrini korumuş durumda.
***
Aynı yılda İSO 500’ün ihracatı ise yüzde 1,5 artarak 95,1 milyar dolardan 96,6 milyar dolara çıktı. 2024 yılında İSO 500’ün ihracat performansı, Türkiye’nin genel ihracat performansının 0,9 puan altında gerçekleşirken zorlu “dış rekabet koşullarının” İSO 500’ün ihracatını daha fazla etkilediği anlaşılıyor.
***
Sanayi sektöründe kârların 2024 yılında ne kadar sert düşüşler kaydettiği açıkça ortada. Burada iç ve dış talepteki durağanlığa bağlı olarak satışlardaki zayıf performansın yanı sıra, yükselen maliyetlerin de faaliyet kârlılığını olumsuz etkilediğini özellikle vurgulamak gerekiyor.
***
Buna göre İSO 500’ün faaliyet kârı 2024’te yüzde 31,6 oranında azalarak 937 milyar TL’den 641 milyar TL’ye geriledi. Buna paralel olarak faaliyet kârlılığı oranı da yüzde 12,5’ten yüzde 6,2’ye indi. Bu oran 2014-2023 ortalaması olan yüzde 10,4’ün oldukça altında gerçekleşti.
***
2024’te vergi öncesi kâr ve zarar toplamı da yüzde 58,5 oranında düşüşle 645 milyar TL’den 267 milyar TL’ye gerilemiş durumda. Buradaki kuşkusuz en çarpıcı kalemlerden biri de satış kârlılığındaki dramatik düşüş. Satış kârlılığı oranı ise yüzde 8,6’dan yüzde 2,6’ye inerken, bu oranın son on yılın ortalaması olan yüzde 7,1’in de oldukça altında kalması dikkat çekiyor.
***
2024 yılında vergi öncesi dönem kâr/zarar büyüklüğüne göre “zarar” eden “kuruluş” sayısı önemli bir artışla 96’dan 152’ye çıktı. (Devam edecek)