On bir ili etkisi altına alan, Kahramanmaraş merkezli büyük depremin, ikinci yılı… Haber basına şöyle düştü; “6 Şubat 2023'te dokuz saat arayla meydana gelen, merkez üsleri sırasıyla Kahramanmaraş'ın Pazarcık ve Elbistan ilçeleri olan, 7,8 Mw ve 7,5 Mw büyüklüklerindeki iki deprem. Mercalli şiddet ölçeğine göre sarsıntıların şiddeti, ölçeğin en yüksek değeri olan XII (Afetsel) olarak saptandı.
***
Depremler sonucunda Türkiye'de resmî rakamlara göre 53 bin, Suriye'de ise 8 bin civarında kişi öldü ve toplam 120 binden fazla kişi ise yaralandı.”
***
O tarihte İstanbul’daydık… Henüz, iki-üç gün olmuştu geleli… Sabahleyin acı haberi, Kanada’da yaşayan torunum Zeynep verdi… Haber, anında ta Kanada’ya ulaşmıştı. Hemen televizyonu açtık. Facia ile karşılaştık. Sonradan öğrendik ki, Kayseri de çok şiddetli sallanmış. Halk, panik için de sokaklara çıkmış, yollar trafik nedeniyle kitlenmiş.
***
Hem büyüklük ve hem de şiddet olarak çok büyük depremler… Her taraf yerle bir oldu, bir kış mevsiminde… İnsanlar evsiz barksız kaldı… Büyük bir facia… Hayatını kaybedenlere, rahmet diliyorum. Gerçekten acımız çok büyük, madden ve manen.
***
Tabii, yitirdiğimiz canlar geri gelmezdi artık; büyük sıkıntı, yok olan binalar… Soru şuydu: Bu kadar bina inşaatı ne kadar zamanda yapılacak ya da yapılabilirdi?
***
Göreve yeniden gelmesinin ardından birinci önceliklerinin, "deprem bölgesinde hayatı normale döndürmek" olduğunun altını çizen Bakan Özhaseki, şunları söyledi:
"Deprem bölgesinde amacımız, vatandaşlarımızı bir an evvel sağlam ve güvenli yuvalarına yerleştirmek. Bunun için durup dinlenecek vaktimiz yok. Bu kapsamda, depremden etkilenen 11 ilimizde yaklaşık 180 bin konutun inşasına başladık. Bu konutların 120 bin 389'unu TOKİ'miz eliyle, 21 bin 921'ini Emlak Konut ve 37 bin 129 köy evini ise Yapı İşleri Genel Müdürlüğümüz eliyle yapıyoruz. 139 bin 561 konutumuz da şu an proje aşamasında.
Böylece yıl sonuna kadar 319 bin konutumuzu tamamlayarak, vatandaşlarımızı güvenli ve sağlam konutlarına kavuşturacağız." (www.csb.gov.tr, o6 Temmuz 2023)
***
Diyelim ki, “yıl sonuna kadardan” meram, Temmuz 2024. O halde, bu tarihte 319 bin konutun, altyapısı ile bitip sahiplerine teslim olması gerekir? Yok, “yıl sonundan” meram, 2023 bitimi ise, ayrı bir konu.
***
Devam edelim; yine aynı Bakanlığın web sitesinde; “Yeni tamamlanan konutlarla birlikte teslim edilen konut ve iş yeri sayısı 155 bin 124’e yükseldi. Bakanlık, 2024 yılı sonunda 199 bin 20’si konut, 2 bin 668’i iş yeri olmak üzere 201 bin 688 bağımsız bölümü hak sahiplerine teslim etmek için çalışmalarına aralıksız devam ediyor.” (01 Aralık 2024)
***
Bir kere resmi beyanatlara bakınca, vaat edilenin çok çok gerisinde kalındığı. Öyle ya, bir yılda teslim edilecek 319 bin konut nerede, 2024 sonunda teslim edilecek 201 bin konut nerede?
***
Geldik 06 Şubat 2025’e… Büyük facianın, ikinci yılına… Acaba, fiiliyatta, altyapısı tamamlanmış kaç konut teslim edilmiş? Net bir bilgimiz, en azından benim yok. Açıklarlarsa mutlu oluruz.
***
“Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanı Murat Kurum, sosyal medya hesabından ‘anahtar’ vurgulu tanıtım filmini paylaştı. Bakan Kurum, mesajında deprem bölgesinde teslim edilecek konut sayısının 155 bine yükseleceğini duyurdu. Bakan Kurum, ‘Anahtarlar hep huzura açılsın diye sevinçli bir telaşla emek emek işlediğimiz bir kavuşma hikayesidir bu. Cumhurbaşkanımız Sayın Recep Tayyip Erdoğan’ın teşrifleriyle 155 bininci yuvamızın anahtarını sahibine teslim ediyoruz’ ifadelerini kullandı.” (29 Kasım 2024)
***
Peki nihai hedef neydi?
***
“Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 6 Şubat 2023'te meydana gelen Kahramanmaraş merkezli depremlerden sonra 31 Mart'ta yaptığı konuşmada, ‘319 bini 1 yıl içinde olmak üzere toplam 650 bin yeni konut yaparak depremzede vatandaşlarımıza teslim edeceğiz’” demişti.
***
Bakan Mehmet Özhaseki ise 14 Eylül'de TRT Haber’e verdiği mülakatta; “Toplu Konut İdaresi’nden (TOKİ), depremzedeler için inşa etmesini istedikleri konut sayısını 850 bin olarak açıklamıştı.” (Onur Erem, BBC Türkçe, 5 Şubat 2024).
***
Özhaseki; "Deprem bölgesinde 76 bin 644 konutu teslim ettik. 2024 yılı sonuna kadar 200 bin konutu teslim edeceğiz. 2025 yılı sonuna kadar tüm hak sahiplerine evlerini teslim edeceğiz”, demişti. (Yeni Şafak, 28/06/2024)
***
Yine Sayın Özhaseki; “ … bütün deprem evlerinin 1,5 sene içerisinde teslim edileceğini” belirterek, "Evler teslim olana kadar da kira yardımlarını sürdüreceğiz”, söylemişti. (NTV 20.02.2024)
***
Neticede, Sayın Erdoğan’a göre 650 bin, Sayın Özhaseki’ye göre 850 bin konut yapılacak. Bu kadar fark da nereden geliyor? Bilemiyorum.
***
Biz de bunlar açıklanırken, bu kadar sürede gerçekleşmesinin mümkün olmadığını yazmıştık. Nitekim, Bakanlığı yaptığı açıklamalar da bizi doğruluyor.
***
Bunu derken dayanağım şuydu: Bir kere, bu kadar binayı, bu kadar kısa zamanda yapacak, eleman, ekipman; malzeme yok.
***
Olsa bile, Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı (SBB) tarafından Mart 2023'te yayınlanan Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu'na göre, depremin parasal maliyeti de yaklaşık 104 milyar dolar”.
***
Bu miktar yetmez. Daha da artar. Öyle ya, çok zaman “evdeki hesap çarşıya uymuyor!”
