Bu ülkede,“cambaza bak, cambaza!” oyunu oynandığı için, gerçek gündem göz ardı ediliyor. Sevgili kızımız “Narin” cinayeti haberlerin ve programların ilk sıralarında yer almaya devam ediyor… İşin garibi, sürekli bilgi sızdırılıyor ama bilgiler çok farklı.
***
Bu bilgileri kim sızdırıyor, amaç ne? Acaba amaç ülke gündemini değiştirmek olmasın? Öyle ya, soruşturmanın gizliliği evrensel ilkesi hiçe sayılıyor. Basın ve TV’ler de, koca koca adamlar da buna balıklama atlıyor. Oysa bu ülkenin tek bir sorunu var o da ekonomi ve buna bağlı açlık, yokluk, yoksulluk ve yoksunluk.
***
Biz, yıllar öncesi, ufukta gözüken kriz, eskilere benzemiyor. Eskiler “V” şeklindeydi, vurdu çıktı. Şimdiki ise, “L”ye benziyor, vuracak ama nerede ve ne zaman çıkacağı belirsiz. Bizleri ürküten de bu ya da bu olmalı.
***
Tüketimi kısmak için, sürekli kredi kartı ile alış-verişler ve limitlerle oynanıyor. Müflis bezirgan gibi Maliye ve SGK eski defterleri karıştırıyor. Oysa oralarda bir şey yok, olan da dişin kovuğunu doldurmaz. Turpun asıl büyüğü heybede, buraya dokunan pek yok.
***
“Merkezi yönetim borç stoku 31 Temmuz 2024 tarihi itibarıyla 8.106 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Borç stokunun 3.276,4 milyar TL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsi, 4.829,7 milyar TL tutarındaki kısmı döviz cinsi borçlardan oluşmaktadır.”(TCMB)
***
Peki, kısa vadeli yani bir yıl içerisinde ödenecek dış borcumuz ne kadar. Bir de buna, 30-40 milyar dolar civarındaki “cari açığı” ilave edin.
***
“2024 Haziran sonu itibarıyla, … kısa vadeli dış borç stoku, 236,6 milyar ABD doları düzeyinde gerçekleşmiştir. Söz konusu stokun 20,9 milyar ABD dolarlık kısmı, Türkiye’de yerleşik bankaların ve özel sektörün yurt dışı şubeleri ile iştiraklere olan borçlarından oluşmaktadır.
Borçlu bazında değerlendirildiğinde, toplam stok içinde kamu sektörünün %23,0 Merkez Bankası’nın %18,9, özel sektörün ise %58,1 oranında paya sahip olduğu gözlenmektedir.”
***
Turpun büyüğü derken bunu kastediyoruz efendim. Bu parayı nereden bulacaksınız efendim?
***
“Leblebiye narh koymakla” ekonominin düzeleceğine inana Osmanlı vezirleri ne kadar ciddi ise, tüketimi kısrak ekonomiyi düzelteceğini sanan günümüz ekonomi bürokrasisi de o kadar ciddi…
***
Bu hikayeyi, merhum Güngör Uras anlatmıştı. Vakti zamanında, Osmanlı hazinesi “tam takır, kuru bakır!”,fareler cirit atıyor. Bu kuruş para yok… Devlet gelirlerini artırmak için ilgili vezirler toplanmış, her biri bir öneri sunuyor ama bir ucu kendilerine dokunuyor. Ne teklif etseler, kabul görmüyor. İçlerinden birisi hemen atılıyor; “Ben buldum, leblebiye narh koyalım!”, diyor. İttifakla, “münasiptir!”, diyorlar.
***
Rahmetli bunun üzerine söylemişti, “leblebiye narh koymakla ekonomiyi düzelteceğini sananlar … “cümlesini.
***
Tabii, siyasal iktidarın, üzerine gidemediği kara delikler var. Otoyol ve köprülerden geçmeyen araçlar; uçmayan uçak ve insanlar için verilen garantiler, “hazine garantileri” kara delik olmaya devam ediyor, dipsiz kuyu gibi ne versen bana mısın demiyor. Oysa, bu projelerin başında “cebimizden tek kuruş çıkmayacak!” deniyor, aksini söyleyenler iş bilmezlikle, cahillikle suçlanıyordu.
***
Bir başka ülke gerçeği ve sorgulanması gereken durum şu. Yirmi iki yıllık AK Parti iktidarında 1,1 trilyon dolar dış açık vermişiz. Aynı dönem cari açık (döviz açığı) ise 736 milyar dolar. (2003-2024 Temmuz, Esfender Korkmaz)
***
Tabii, yine bu dönemde büyüdük, doğru. Bu büyüme “inşaat”, “ithalat” ve “tüketim” ağırlıklı olmuş. Peki, ne tüketmişiz? Mesela kişi başına yılda 200 kğ.ekmek… Dünya birincisiyiz. İkinci sırada 135 kğ. İle Sırbistan var. Üçüncü sırada 131 kğ.ile Bulgaristan… 70 kğ. ile Polanya, Danimarka ve Yunanistan sekiz, dokuz ve onuncu sırayı paylaşmışlar.
***
Et tüketimine (dana ve dana kıyma) gelince;OECD (34 ülke/2022) içerisinde, kişi başına 9,9 kğ.ile ülkemiz 15. sırada… Hong Kong, ABDkişi başına 124 kğ. Moğolistan ve İspanya 100 kğ’ın üzerinde. İlk onda Portekiz, Polonya ve Almanya var.
***
Tabii, bu iki veri bize geçenlerde ölen (04.09.2024) Ekmek Üreticileri Sendikası Başkanı Cihan Kolivar’ın, hapsine neden olan, sözlerini ve PİSA, ÖSYM, LGS sınav sonuçlarını anımsattı. Rahmetli Kolivar ne demişti? Söyleyemem. Ama “Google amcaya” başvurabilirsiniz.
***
Son söz: Neymiş efendim; “doyma” ile “beslenme” ayrı şeylermiş. Peki, “beslenmenin” zeka ile ilgisi var mı? Ortalama zeka (IQ 100) kabul edilirse, ülkemizin zeka ortalaması IQ 90.Ortalama altı80–89; Sınır zeka70–79; Zihin yetersizliği69 ve aşağısı.
