2025’e girerken, “Batı yakasında değişen bir şey yok!”. Gelir dağılımı, 2004’te de bildiğini okudu. Bunda da değişen bir şey yok. Çoğunlukta ki fukaranın fukaralığı, azınlıkta ki zenginin zenginliği devam ediyor. Vallahi bunu ben demiyorum, doğru okuyabildiysem, TÜİK verileri söylüyor. İster inanın, isterse inanmayın.
**
Son yapılan araştırma sonuçlarına göre; en yüksek eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert gelirine sahip %20'lik grubun toplam gelirden aldığı pay bir önceki yıla göre 0,6 puan azalarak %48,1 olurken en düşük gelire sahip %20'lik grubun aldığı pay ise 0,2 puan artarak %6,3 oldu.
***
Bir başka anlatımla ve kabaca; Toplumun en yüksek gelir elde eden %20'sinin elde ettiği payın en düşük gelir elde eden %20'sinin elde ettiği paya oranı şeklinde hesaplanan P80/P20 oranı bir önceki yıla göre 0,2 puan azalarak 7,7 oldu.
***
Ülkemizde, 26,3 milyonu hane var. Bunun yaklaşık “en yüksek gelir elde eden” beş milyon hanenin geliri, “en düşük gelir elde eden” beş milyonun gelirinin 7,7 katı.
***
Peki, yüzde 10’luk dilimlere ayırdığımızda durum ne? Gelirden en fazla pay alan %10'unun elde ettiği gelirin, en az pay alan %10'unun elde ettiği gelire oranı şeklinde hesaplanan P90/P10 oranı ise 0,5 puan azalarak 13,3 olarak gerçekleşti.
***
Demek ki, 2,6 milyon hane yüksek gelir grubunun aldığı pay, en düşük gelir elde eden grubun 13,3 katı.
***
Bu oranları yüzde 5’lik bölümlere göre hesapladığınız da 23 katı gibi bir sayı çıkıyor. Kabaca, 1,3 milyon hanenin toplam geliri, en düşük gelire sahip 1,3 milyon hanenin gelirinin 23 katı kadar.
***
“Gelir dağılımını” veren “Lorenz eğrisi” sonuçlarından birisi de “Gini Katsayısı”. Dostlar, çok önceleri, “soğuk savaş” yıllarında, “sosyalizm”in “Godo beklenir” gibi beklendiği yıllarda; “gelir dağılımı, gini katsayısı!” sözlerinden ürkülür, söyleyenler “komünist!” diye önce “Sansaryan Hanına” misafir olur, oradan da mahkeme derken, kodesi boylardı.
***
O zaman, “Gini Katsayısı” nedir? Bir kez daha anımsatalım: “Gelir dağılımı eşitsizliği ölçütlerinden olan Gini katsayısı, sıfıra yaklaştıkça gelir dağılımında eşitliği, bire yaklaştıkça gelir dağılımında bozulmayı ifade etmektedir. Gini katsayısı hesabında hanenin ve fertlerin elde ettiği yıllık gelirlerin toplamından, gelir referans döneminde ödenen vergiler ve diğer hane veya kişilere yapılan düzenli transferler düşüldükten sonra bulunan hanehalkı kullanılabilir geliri kullanılmaktadır.
***
En son yapılan araştırma sonuçlarına göre Gini katsayısı bir önceki yıla göre 0,007 puan azalış ile 0,413 olarak tahmin edildi. Tüm sosyal transferler hariç tutulduğunda Gini katsayısı 0,476, emekli ve dul yetim maaşı dahil diğer tüm sosyal transfer gelirleri hariç tutulduğunda ise 0,423 olarak tahmin edildi.
***
Hani, sokak röportajlarında; “Durumumuz çok iyi, baksanıza lokantalar dolu, yollar araçtan geçilmiyor!” diyenlerin hali pür melali bu ama gel de anlat bakalım nasıl anlatacaksan anlat?
***
Tabii, “çıkar telefonunu!”, diyerek azarlayan yaşlı bu insanların, “ya hû onlar gidiyor da ben neden gidemiyorum; onlarının var da benim neden yok; onların gidiyor da ben neden gidemiyorum? Dedikleri anda gelir dağılımı düzelir? Bunun da adresi, “sandık!”
***
Araştırma sonuçlarına göre, Türkiye'de yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri 2024 yılında 187 bin 728 TL iken, en yüksek olduğu bölge 257 bin 891 TL ile İstanbul oldu. Bunu, 248 bin 285 TL ile Ankara ve 225 bin 758 TL ile Tekirdağ, Edirne, Kırklareli bölgesi izledi.
***
En düşük yıllık ortalama eşdeğer hanehalkı kullanılabilir fert geliri ise 91 bin 818 TL ile Van, Muş, Bitlis, Hakkari bölgesinde gerçekleşti.
***
TR72 ile tanımlanan ve Kayseri, Sivas ve Yozgat’ın içinde bulunduğu grup için, P80/P20 oranı 2023 için 8,3 ve 2024 için 7,7 verilmiş. 2014’te bu oran 7,1 imiş.
***
Acaba bu durum karşısında Kayseri’nin dağılımı nedir. Bilemiyorum. Araştırmaya ya da yayınlamaya değer.
