Mahfi Eğilmez, İlhan Kesici, Ege Cansen gibi üstatlardan edindiğimiz bilgiler ışığında, 2016’larda şunu demiştik. Ufukta beliren ekonomik kriz 1994, 1999, 2001 krizlerine benzemiyor. Bunlar “V” şeklindeydi, vurdu çıktı. Gelmekte olan “L”’ye benziyor, vuracak ama ne zaman çıkacağı belli değil. Nitekim öyle de oldu.
***
Piyasalar yanıyor, cepler el yakıyor, döviz dur durak bilmiyor. Ortalama emekli maaşı asgari ücretin altına düşmüş. Tuzu kurular, sistemden geçineneler, “gece külahlı gündüz silahlı” gezenler “İnşallahla, maşallahla!” işi idare ediyor. Arkasından laf edenler, bir de bakmışsın, iktidarın etkinliklerinde fotoğraf karesine giriyor.
***
Haliyle, iktidardan beslenenler halinden memnun… Tabii, “bir lokma ve hırka”yala geçinip gidenler de… Bunlar da Diyanetin kıskacı altında. Diyanet de bunlara sabır telkin ediyor, cennetteki makamlarına işaret ediyorlar; zenginlerden daha önce cennete gidecekleri müjdesini veriyor.
***
Ben inanıyorum, yine bu iktidara oy verecek, bunlar… Göreceksiniz. Olan bizlere olacak? Bu ekonomiyi bu hale getirenlere, dünyanın hiçbir yerinde oy vermezler ama bizde veriyorlar. Bu yaman çelişkiyi izahtan uzağım. Kusura kalmayın.
***
2023’ün mart ayındaki ekonomimizin görünümünü Üstadımız Mahfi Eğilmez, “Kendime Yazılar” blogunda açıklamış. Bunları da; “Türkiye Ekonomisi: Mart 2024 İtibarıyla Özet Görünüm” başlığı altında toplamış.
- 2023 yılı büyüme oranı: % 4,5
- GSYH; 26.276 milyar TL/ 23,48 2023 Ortalama Kuru = 1,119 milyar USD (Sığınmacıların mal ve hizmet üretimi dâhil.)
- KB Gelir 13.110 Dolar (sığınmacılar kişi başına gelir hesaplanırken nüfusa dâhil edilmiyor.)
- Tüketim artışı %12,8, tüketim harcamalarının GSYH içinde payı %60.
- Enflasyon, Şubat 2024;
12 aylık TÜFE % 67,07
1. Arjantin: %254
2. Lübnan: %177
3. Türkiye: %67
- İşsizlik: Yüzde 9,1, Geniş İşsizlik: % 26,5 (2023 Yılı Ocak Ayında % 21,9 idi.)
- Bütçe açığı Ocak ayında 151 milyar TL (2022 yılının toplam yıllık bütçe açığı 143 milyar TL idi.)
- Şubat ayında 2 aylık nakit açığı 405 milyar TL (2023 Şubat iki aylık açık 226 milyar TL idi.)
- Türkiye’nin dış borç stoku (eldeki son veri olan 2023 yılı üçüncü çeyrek sonuçlarına göre) 483 milyar dolar. Bunun 242 milyar dolarlık kısmı özel kesime ait.
- Cari Denge Ocak 2024 itibarıyla 12 aylık olarak 37,5 milyar dolar.
- İhracat 2023 yılı Ocak ayına göre 500 milyon dolar artarken ithalat 7,6 milyar dolar azalmış. İthalattaki bu düşüşün 3,9 milyar dolarlık kısmı altın ithalatındaki düşüşten kaynaklanıyor. Kalanı da başta enerji ithalatı olmak üzere diğer malların ithalatındaki azalmadan geliyor.
- Böylece cari açıkta da 2023 Ocak ayına göre 7,8 milyar dolar düşüş yaşanmış.
- Turizm geliri 2023’de 54,3 milyar dolar oldu (2022’de 46,5 milyar dolardı.)
- TCMB brüt rezervleri 1 Mart 2024 tarihi itibarıyla 130,9 milyar dolar düzeyinde. Brüt rezervlerde yılbaşına göre 10,1 milyar dolar, net rezervlerde 14,5 milyar dolar azalma, swap hariç net rezervlerde de 10,3 milyar dolar bozulma var. Swaplar hariç net rezervler eksi 47,8 milyar dolar.
***
Bundan sonrası bize ait: Yüzde 4,5 büyüdük ama nasıl?Bakınız nasılmış: GSYH'yi oluşturan faaliyetler incelendiğinde; 2023 yılında bir önceki yıla göre a) Finans ve sigorta faaliyetleri toplam katma değeri %9,0, b) İnşaat %7,8, c) Hizmetler %6,4, d) Diğer hizmet faaliyetleri %4,6, e) Kamu yönetimi, eğitim, insan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri %3,8, f) Gayrimenkul faaliyetleri %2,7, g) Bilgi ve iletişim faaliyetleri %1,3, h) Mesleki, idari ve destek hizmet faaliyetleri %1,2 artmış.
Peki, tarım ve sanayi ne olmuş? Sanayi %0,8 arttı. Tarım sektörü ise %0,2 azalmış. Yani, yerinde saymış. Hal böyle iken meslek odaları alkış tutuyor ve yüzde 4,5 büyüdük diye çığlık atıyor. Bu ne yaman çelişki. Evet büyüdük ama büyümenin “niteliği” nasıl?
***
Değişmez, değiştirilemez, değiştirilmesi teklif dahi edilemez TOBB Başkanı Rıfat Hısarcıklıoğlu, “Mehmet Şimşek’e sonuna kadar destek veriyoruz”, diyor. Sanki şimdiye kadar vermemişler gibi… Sanki, ekonomiyi bu hale getiren, “Bay Kemal”miş gibi… Sanki, bu iktidara amansız destek verenkendilerinin bir katkısı yokmuş gibi!
***
Ziraat Odaları, Esnaf ve Sanatkar Odalarının sesi soluğu çıkmıyor. Biraz sesi çıkan mühendis ve mimar odalarının, tabip odalarının ve baroları ve KESK’in sesi ve soluğu kesilmek isteniyor. Basının büyük bir kısmı “İzvestia”, “Pravda” ve “Yarı resmi el Ahram Gazetesi” rolü üstlenmiş durumda. TV’lerin büyük çoğunluğu iktidarın borazanı. Borazan başı da TRT…
***
Anlayacağınız; “Kâdı ola da’vâcı vü muhzır dahî şâhid, Ol mahkemenin hükmüne derler mi adâlet?" (Ziya Paşa)
***
Anlamı: “Hakim hem davacı, hem mübaşir hem şahit oluyorsa, O mahkemenin verdiği karara adalet denir mi?”
