Sandık sonuçlarını bilmiyorum ama bir nisan gününe nasıl bir Türkiye ile uyanacağız onu biliyorum. Birincisi, şayet İstanbul’u Ekrem İmamoğlu kazanır ve CHP’nin genel oyları yüzde 30’lara yaklaşırsa, siyasal dengeler çok değişir. Muhalefet, ülkeyi erken seçime zorlar. Bu seçimin de Cumhurbaşkanı adaylarından birisi liderliğini kanıtlamış İmamoğlu olur ve ipi göğüsler.
***
Yok, CHP oyu yerinde sayar, İmamoğlu kaybederse, CHP birbirini yer; ülke de daha otoriter iklimlere yelken açar. O nedenle, ülkemizin siyasal, sosyal ve ekonomik açıdan nasıl şekilleneceği bu seçim sonuçlarına bağlı.
***
Diğer bir konu da “3Y”nin yanı sıra, çevrilemez hale doğru hızla giden dış borç… Ülkenin belini büken de bu. “Borç, faiz” sarmalından kurtulamadık. Osmanlı’nın son yüzyılı gibi. Biliyorsunuz, Kırım Harbi’ni (1853-1856) bile borçlanarak yaptık. Derken arkasından “Muharrem Kararnamesi”, Duyunu Umumiye… Erken Cumhuriyet dönemine sarkan, Osmanlı borçlarının ödenmesi.
***
AK Parti, iç ve dış borçlanma ile ekonomik çarkı çevirmeye çalıştı. “Nas”a rağmen, yirmi iki yılda yaklaşık 600 milyar dolar faiz ödedi. Üç trilyon dolara yakın bir parayı, betona ve faize gömdü. Şimdi, “tulumbada su kalmadı”. İşin özeti bu…
***
Evet… Hâlâ “borç-faiz” faiz sarmalından kurtulamadık. Bu bağımlılık, doğal olarak ekonomik ve siyasal bağımsızlığımızı tehdit ediyor,yeni Türkiye’ye yelken açarken. Türkiye ekonomisinin dış borç yükü 500 milyar dolara dayanmış.
***
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın açıkladığı verilere göre, Türkiye’nin dış borcu 31 Aralık 2023 itibarıyla 499 milyar 886 milyon dolara ulaştı. Ne diyelim; borç yiğidin kamçısı!
***
Brüt dış borç 2023’ün son çeyreğinde 18,5 milyar dolar, geçen yılın tamamında ise 41,9 milyar dolar arttı. Türkiye’nin 2002’de 131,8 milyar dolar brüt dış borç stoku, AKP dönemindeki 21 yılda 368 milyar dolar artmış.
***
Tabii, bunu bir şeyle kıyaslamak lazım. 2002’de 240 milyar dolar olan milli gelirimiz yaklaşık beş katı artarak bir trilyon dolara ulaştı. Dikkat ederseniz, dış borçlarımızın milli gelire oranı pek değişmiyor. Yani, bir sarmala girdik, içerisinden çıkamıyoruz. Sorun da bu kronik halde…
***
500 milyar dolara dayanan brüt dış borcun 202,5 milyar doları kamu sektörü, 46, 4 milyar doları Merkez Bankası ve 251 milyar doları da özel sektörün üzerinde bulunuyor.
***
Özel sektörün brüt dış borcu son 1 yılda yaklaşık 12 milyar dolar artarken Merkez Bankası’nın borç yükü 14,4milyar dolar, kamu sektörünün yükü de yaklaşık 16,2 milyar dolar düzeyinde arttı.
***
2002’de 30 milyar dolar civarında olan özel kesim dış borcunun, sekiz kat artması, kamu kesiminin üzerine çıkması, sıkıntıların bir başka nedeni. Dikkat ederseniz, 2002 öncesi, kamunun dış borcu fazla iken, 2002 sonrası bu tersine döndü, özel kesim borcu genel dış borç içerisinde ağırlık kazandı. Kamu, iyi kötü borcunu yönetebiliyor ama özel kesim ne yapacak?
***
Maastrich kriterlerine göre, planlanan, ya da fiili kamu borç stoklarının, gayri safi yurtiçi hasılalarına oranının yüzde 60'ı geçmemesi öngörülmekte. AB tanımlı genel yönetim borç stoku 7 trilyon 751 milyar lira oldu. Net dış borç stoku 261,4 milyar dolara gelirken, brüt dış borcun milli gelire oranı yüzde 44,7, net dış borcun oranı yüzde 23,4 oldu.
***
Bu açıdan, MB verilerine göre, borçlarımızda bir sıkıntı gözükmüyor ama bir türlü de aşağıya çekemiyoruz. Sanki, kronik bir hal aldı.
***
Son bir yılda özellikle kısa vadeli borçlarda yaşanan yüksek artış dikkat çekti. 2022 yılına göre 2023’te uzun vadeli dış borç stoku 15,3 milyar dolar artarken kısa vadeli dış borç yükündeki artış 26,6 milyar dolar oldu. Hazine garantili dış borç stoku 16,1 milyar dolar gerçekleşirken kamu net borç stoku5,6 trilyon lira, borç stokunun milli gelire oranı yüzde 21,2 hesaplandı.
***
2024’te 80 milyar 488 milyon dolarlık dış borç geri ödemesi yapacağız. Bu ödemenin yaklaşık 30 milyar dolarını kamu sektörü, 50,5 milyar dolarını özel sektör kuruluşları yapacak. Ödenecek dış borcun 68,3 milyar dolarını ana para, 12,1 milyar dolarını faiz oluşturuyor. Bir de buna, 50 milyar dolara yaklaşacak cari açığı ekleyin. Eder, 130 milyar dolara yakın kısa vadeli, yani bir yıl içerisinde ödenecek dış borcumuz var.
***
İç borç da dahil Merkezi yönetim borç stoku 29 Şubat 2024 tarihi itibarıyla 7.238,1 milyar TL olarak gerçekleşmiştir. Borç stokunun 2.642,3 milyar TL tutarındaki kısmı Türk Lirası cinsi, 4.595,8 milyar TL tutarındaki kısmı döviz cinsi borçlardan oluşmakta.
